علت شهرت خیام چیست؟
تاریخ انتشار: ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۷۷۳۰۲۷
«فلسفه «دم غنیمت شماری» و «خوشباشی» که در جان و جهان رباعیهای خیام مستتر است، باعث شهرت و آوازه شگفت این حکیم روشناندیش در ایران و جهان شده است.»
روز بیست و هشتم اردیبهشتماه در تقویم رسمی کشورمان به عنوان روز بزرگداشت خیام نامگذاری شده است. رضا اسماعیلی، شاعر و پژوهشگر، در یادداشتی به همین مناسبت که در اختیار ایران اکونومیست قرار داده، نوشته است:
«ای دوست بیا تا غمِ فردا نخوریم
وین یک دمِ عمر را غنیمت شمریم
فردا که ازین دیرِ فنا درگذریم
با هفتهزارسالگان سربه سریم
اگر وجه ایجابی «ابن الوقت» بودن و «خوشباشی» را در نظر بگیریم - که در انطباق با آموزههای دینی ست - حضرت لسانالغیب حافظ شیرازی را نیز همچون خیام شاعری دم غنیمت شمار و ابنالوقت خواهیم یافت، چنان که خود میگوید:
وقت را غنیمت دان، آن قدر که بتوانی
حاصل از حیات ای جان! این دم است تا دانی
کام بخشی گردون، عمر در عوض دارد
جهد کن که از دولت داد عیش بستانی
این فلسفه که در جان و جهان رباعیهای خیام مستتر است، باعث شهرت و آوازه شگفت این حکیم روشناندیش در ایران و جهان شده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
یک چند به کودکی به استاد شدیم
یک چند به استادی خود شاد شدیم
پایان سخن شنو که ما را چه رسید
از خاک در آمدیم و بر باد شدیم
یکی دیگر از مضامینی که در رباعیات خیام بسیار به آن پرداخته شده، مضمون بیاعتباری و ناپایداری دنیاست که در قرآن و احادیث اسلامی نیز بر آن فراوان تاکید شده است. امام رضا(ع) میفرماید:«عَجِبْتُ لِمَن اِخْتَبَرَ الدُّنْیَا وَ تَقَلُّبَهَا کَیْفَ یَطْمَئِنُّ اِلَیْهَا.» در شگفتم چگونه کسی که دنیا را آزموده و تغییرات آن را به چشم خود دیده است، باز دل به دنیا میبندد. (۵)
این کهنه رباط را که عالم نام است
آرامگه ابلق صبح و شام است
بزمی ست که وامانده صد جمشید است
گوری ست که خوابگاه صد بهرام است
***
آنها که کهن بُوَند و آنها که نُوَند
هر یک به مراد خویش لختی بدوند
این سفله جهان به کس نمانَد باقی
رفتند و رویم و دیگر آیند و روند
خیام رباعیسرا
تا پیش از قرن نهم، در تذکرهها هیچ نام و نشانی از خیام شاعر نمییابیم. تا پیش از این، ادیبان و مورخانی چون نظامی عروضی و ابوالحسن بیهقی نیز که از همعصران و معاشران شاعر بودهاند، در آثار خویش هیچ یادکردی از خیام به عنوان شاعر نکردهاند. با عنایت به این دقیقه میتوان گفت که ظهور خیام در کسوت شاعری به واسطه گردآوری «طربنامه» توسط «یاراحمد بن حسین رشیدی تبریزی» در قرن نهم است که دربردارنده ۱۷۸ رباعی منتسب به اوست. با این وجود، در جهان امروز نمیتوان منکر این واقعیت شد که شهرت و آوازه «خیام شاعر» بیش از «خیام عالم» است.
به رغم انتساب ۱۷۸ رباعی به خیام در «طربنامه»، خیامپژوهان تنها به اصالت ۵۷ رباعی از خیام شهادت دادهاند. دکتر شفیعی کدکنی بر این باور است که «بسیاری از معروفترین و زیباترین رباعیها که به نام خیام شهرت یافته، بر اساس نسخههای قدیمی «مختارنامه»، همگی از آن عطارند و انتساب آنها به خیام حداقل مربوط به دو قرن بعد از نوشته شدن نسخههای متن این کتاب است.» (۶)
از این نکته که بگذریم، بسیاری از رباعیهای منسوب به خیام توسط شاعران گمنام جویای نامی سروده شده است که برای به شهرت رسیدن رباعیهای خود را به وی نسبت دادهاند. دلیل دیگر ترس شاعران از چاپ رباعیهایی بوده است که مضامین شبههبرانگیز و لهجه ملحدانه داشتهاند. این شاعران برای فرار از مجازات و مواخذه، پشت خیام پنهان میشده و رباعیهای خود را به نام او منتشر میکردهاند. اما اکثر این رباعیها از زیرساخت فلسفی و اندیشگی بیبهرهاند و فقط صورت و ظاهری خیّامانه دارند که تشخیص آنها برای اهل فن کاری سهل و آسان است.
پانوشت:
۱ - گویا ترانههای خیام در زمان حیاتش به واسطه تعصب مردم مخفی بوده و تدوین نشده و تنها بین یک دسته از دوستان همرنگ و صمیمی او شهرت داشته یا در حاشیه جنگها و کتب اشخاص باذوق به طور قلمانداز چند رباعی از او ضبط شده، و پس از مرگش منتشر گردیده است.
(هدایت، صادق، ترانههای خیام؛ تهران، جاویدان، ۲۵۳۶ چاپ دوم، مقدم، ص ۱۶.)
۲ - شهرت و نامآوری خیام در جهان غرب بیشتر به واسطه ترجمه آزاد ادوارد فیتز جرالد، شاعر و ادیب انگلیسی است که رباعیات او را در سال ۱۸۵۹ ترجمه و به دست چاپ سپرد.
۳ - تحف العقول، صفحه ۲۲.
۴ - نهج البلاغه، صفحه ۳۷۸.
۵ - بحار الانوار/ج ۷۵/ص۴۵۰.
۶ - عطار، فرالدین؛ مختارنامه، مقدمه: محمد رضا شفیعی کدکنی ؛ انتشارات توس : ۱۳۵۸ ؛ ص ۲۰۹»
منبع: خبرگزاری ایسنا برچسب ها: رضا اسماعیلی ، بزرگداشت خیام
منبع: ایران اکونومیست
کلیدواژه: رضا اسماعیلی بزرگداشت خیام رباعی ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۷۷۳۰۲۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
۱۷ نقطه از گلستان میزبان برنامههای دویست و نود و یکمین سالروز تولد مختومقلی فراغی است
به گزارش جام جم آنلاین از گرگان الهام متین گفت: از ۱۱ تا ۲۷ اردیبهشتماه سال جاری در ۱۷ شهرستان و منطقه استان گلستان، ویژه دویست و نود و یکمین سالروز تولد مختومقلی فراغی، شاعر و عارف شهیر ایرانی ترکمن برنامههای متعدد و متنوعی پیشبینی و برنامهریزیشده و در طبق یک جدول زمانی مشخص اجرا خواهند شد.
وی افزود: این برنامهها با شعار «مختومقلی فراغی؛ همبستگی اجتماعی و هویت ایرانی اسلامی» و با تشکیل محفل شعر و سخنرانی با محوریت این شاعر شهیر در عصر ۱۱ اردیبهشتماه در مجتمع فرهنگی و هنری اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان بندرگز آغاز میشود.
متین ادامه داد: برنامههایی نیز به میزبانی مجتمعهای فرهنگی ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی به ترتیب در شهرستانهای کردکوی، بندر ترکمن، علیآباد، آققلا و گنبدکاووس از تاریخ ۱۲ تا ۲۵ اردیبهشتماه با محوریت این شاعر ایرانی ترکمن برپا میشوند.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی گلستان، گفت: همچنین در تالار فخرالدین اسعد گرگانی، کتابخانه امام محمد غزالی، شهر تاتارعلیا، شهر فراغی، روستای گرکز، روستای قزلجه آق امام، شهر ینقاق، روستای حاجی قوشان، دانشگاه گنبد نیز برنامههایی اجرا خواهند شد.
الهام متین، با اشاره به اینکه در تاریخ ۲۷ اردیبهشتماه، برنامه متمرکزی در آق تقای مزار مختومقلی برپا میشود و پایانبخش مجموعه برنامههای نکوداشت است، درباره محتوای برنامهها، گفت: نشستهای آموزشی تبیینی، سخنرانی و شعرخوانی موضوعی و اجرای موسیقی سنتی با محتوای اشعار مختومقلی فراغی و نیز نمایش و سرود و تجلیل از مختومقلی شناسان ازجمله برنامههای پیشبینیشده است.
وی با اشاره به برپایی جلسات متعدد استانی و شهرستانی و ملی برای توجه ویژه به مختومقلی فراغی شاعر و عارف شهیر ایرانی ترکمن، گفت: مکاتبات اداری به انجمن مفاخر کشور بهمنظور ثبت تاریخ ولادت مختومقلی در تقویم ملی انجامشده است. همچنین مکاتباتی با بنیاد مفاخر ایران انجامشده و به دنبال آن هستیم که مختومقلی فراغی بهعنوان ۲۷۴ مین چهره فاخر ایران اسلامی به ثبت برسد.
الهام متین ضمن دعوت از فرهیختگان و اهالی فرهنگ و شعر و ادب و عموم مردم به حضور و بهرهمندی از برنامهها، افزود: همچنین در گستره ملی در مهرماه سال جاری نیز برنامهای پیشبینیشده است که متعاقباً جزئیات آن اعلام خواهد شد.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی گلستان در بخش پایانی سخنانش با تأکید بر اینکه برپایی چنین رویدادهایی نیازمند بازتاب رسانهای ویژه و گسترده است، گفت: امیدوارم با طراحی سایت و سامانهای برای تجمیع تمامی رویدادها و برنامهها و اقداماتی که در سالیان گذشته تا به امروز انجامشده بتوانیم آرشیوی منسجم و قابل بهرهبرداری آیندگان تهیه کنیم.
وی ادامه داد: همچنین تا به امروز و به گواه برخی از صاحبنظران حدود ۴۰ عنوان کتاب درباره این شاعر شهیر قلمی و منتشر شده و لازم است در فضایی اینچنینی با رعایت حقوق مؤلفین و ناشرانش تجمیع شده تا به سهولت در اختیار همگان قرار بگیرد.